Kənarları içəriyə doğru əyilən yaş pramıdası
Əhali pramidalarına baxarkən ilk növbədə aşağı və yuxarı yaş qruplarına baxmaq lazımdır, bu pramidanın aşağı hissəsi geniş, üst hissəsi isə şiş formasındadır. Bu o deməkdir ki, doğum və ölüm halları yüksəkdir. Bu pramida, çox kasıb ölkələrə aiddir, məsələn: Somali, Amazon və Konqo meşələrində yaşayan qəbilələr aiddir.
Üçbucaq formasında olan pramida
Bu yaş pramidasında doğum yüksək, səhiyyənin inkişafı ilə ölümlərin azaldığını görə bilərik, Efiopiya, Nigeriya və Latın Amerikasında demoqrafik keçidin II mərhələsində olan ölkələrə aiddir (Boliviya, Paraquvay, Beliz, Qvatemala, Honduras, və s)
Arı pətəyi formasında olan pramida
Bu pramida aşağı doğum və aşağı ölümün olduğu ölkələrə aiddir, aşağı yaş qruplarının çox az olması doğumun xeyli az, yuxarı yaş qruplarında isə ölüm hallarının az olduğu Danimarka, İsveç, Belçika, İngiltərə, Almaniya və s kimi demoqrafik keçidin IV mərhələsində olan ölkələrə aiddir
Zəng formasında olan yaş pramidası
Bu pramida dan aydın görünür ki, əvvəllər təbii artım az olmuşdusa da, sonrada aparılan demoqrafik siyasət nəticəsində təbii artım artmağa nail olmuşlar, Kanada və ABŞ kimi ölkələr misal ola bilər.
Asimmetrik formada yaş pramidası
Bu yaş pramidası o ölkələrə aiddir ki, əvvəllər orada təbii artım çox olmuş, sonrada demoqrafik siyasət nəticəsində azaldılmağa nail olmuşlar. Yaponiya, Koreya, Çin kimi ölkələrə aid ola bilər.
Məsələ: 1
Azərbaycanda 2010-cu il üçün tərtib edilmiş cins-yaş piramidasına əsasən həqiqi hərbi xidmətə toplanması problemi neçənci illərə təsadüf etmişdir?
İzahı: Həqiqi hərbi xidmət 18 yaşdan başlanır. Cins-yaş piramidasında ən az yaş qrupu 30-34 yaş arasıdır. Bu şəxslər nə vaxtsa əsgərlik yaşında olanda sayları az olduqları üçün problem yaranıb. Həmin illəri müəyyən edək.
34 – 18= 16
30 – 18=12
2010 – 16= 1994
2010 – 12= 1998
Cavab: 1994 – 1998
Məsələ 2.
2005-ci il üçün tərtib olunmuş cins-yaş piramidasına əsasən, demoqrafik böhranın neçənci illərdə baş verdiyini müəyyən edin.
İzahı: Cins-yaş piramidasında ən az yaş qrupu 15- 19 yaş arası qrupdur. Bu yaş qrupu anadan olan illərdə demoqrafik böhran yaşanıb.
2005 – 19 = 1986
2005 – 15 = 1990
Cavab: 1986- 1990
Məsələ: 3
2010-cu il üçün tərtib edilmiş əhalinin cins-yaş piramidasına əsasən, yerli əmək ehtiyatları hesabına toxuculuq sənayesini inkişaf etdirmək imkanı neçənci illərdə məhdudlaşacaq?
İzahı: Əmək qabiliyyətli əhali 16 yaşdan başlanılır. Əhalinin cins-yaş piramidasında ən az yaş qrupu 0 – 4 yaş qrupudur. 2010-cu ildə 0 və 4 yaşı olan əhali neçə ildən sonra 16 yaşa çatacaq? Bu zaman bu yaş qrupu az olduğu üçün toxuculuq sənayesinin inkişaf etdirilməsində problem yaranacaq.
16 – 4 = 12
16 – 0 =16
0 yaş qrupu 16 ildən sonra, 4 yaş qrupu isə 12 ildən sonra 16 yaşa çatacaq.
2010 + 12 = 2022
2010 + 16 + 2026
Cavab: 2022 – 2026
Hazırladı: Osman Eminov (əlaqə üçün nömrə: 055 534 81 70)
“Coğrafiyanı xəritədən öyrən qrupuna üzv olun”
Osmanemin 